Mgogoro unaoendelea Mashariki mwa Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo – DRC, ni wa historia ndefu ya ukoloni, siasa za kikanda na ukosefu wa uongozi thabiti wa pamoja Afrika.
Mapigano kati ya kundi la waasi la M23 na Jeshi la DRC yamepelekea vifo vya raia, uharibifu wa miundombinu, na kuendeleza ukosefu wa utulivu katika eneo hilo lenye utajiri wa kila aina na Watu wengi wamekuwa wakijiuliza nini hasa chanzo cha mgogoro huu na suluhisho lake ni lipi hasa.?
Historia ya mgogoro huu inaanzia kwenye Mkutano wa Berlin wa 1885, baada ya Mataifa ya Ulaya kuligawa bara la Afrika bila kujali mipaka ya asili ya jamii zilizokuwepo.
Zaire (sasa DRC), iliyokuwa koloni la Ubelgiji, ilipakana na Rwanda, iliyokuwa koloni la Ujerumani na katika mgawanyo huo baadhi ya Wanyarwanda, wakiwemo Banyamulenge, walijikuta wakiwa ndani ya mipaka ya DRC, huku wengine wakibaki Rwanda.
Katika hali hii, Banyamulenge wamekuwa sehemu ya jamii ya Kongo kwa karne nyingi, lakini wameendelea kubaguliwa na Serikali ya DRC, kwa kutothaminiwa kama raia.
Mwaka 1994, kulitokea mauaji ya Kimbari nchini Rwanda na wahusika wa mauaji hayo ambao ni Wanamgambo wa Kihutu walikimbilia DRC na kuunda kundi la waasi la Democratic Forces for the Liberation of Rwanda – FDLR.
Kundi hilo la waasi halikuhifadhi tu wahalifu wa mauaji ya kimbari, bali liliendelea kuwa tishio kwa Rwanda, likipata hifadhi na wakati mwingine msaada wa kijeshi kutoka kwa Serikali ya Kongo.
Sasa kwa kuhisi kwamba kundi hili la FDRL linaweza kuwaletea madhara, Rwanda ikaanza kujihusisha na siasa za DRC kwa lengo la kuwadhibiti wanamgambo hao ambao wanadai ni hatari kwa usalama wa Taiafa lao.
Hali hii ikaleta wasiwasi na kuwasili kwa mgogoro wa kisiasa kati ya Kigali na Kinshasa, kiasi DRC ikaanza lawama kwa Rwanda ikisema inaingilia mambo yake ya ndani na Rwanda ikajitetea kwamba inalinda mipaka yake dhidi ya Wanamgambo wa FDLR.
Baadaye ikazaliwa M23, mzazi akiwa National Congress for the Defence of the People – CNDP, ambalo lilikuwa ni kundi la waasi la Kitutsi lililoundwa kutetea haki za Wanyarwanda wa Kongo waliokuwa wakinyanyaswa.
Mwaka 2009, CNDP ikaweka makubaliano na Serikali ya DRC mwaka 2009 ili wapiganaji wake wahusishwe kwenye jeshi la Taifa, lakini mwaka 2012, baadhi ya wanajeshi walijitoa na kuunda M23 wakidai kukiukwa kwa makubaliano.
Japo mara nyingi amekanusha, lakini Paul Kagame anahusishwa juu ya kuwa na mchango mkubwa katika mgogoro huu na usaidizi anaoutoa kwa M23 huku Wadadisi wa Mambo wakisema yupo kimaslahi zaidi, kiuchumi na kisiasa.
Hata hivyo, mara kadhaa DRC na Watu wa haki za binadamu, wamekuwa wakimshutumu Kagame kwa kuunga mkono kundi la M23, ambalo limekuwa likipambana na jeshi la DRC na kusababisha mateso kwa raia wasio na hatia.
Wanadai Rwanda inanufaika na rasilimali za DRC, haswa madini kama Coltan na Dhahabu, zinazosemekana kusafirishwa Mataifa makubwa kwa njia za magendo kupitia Rwanda.
Akikanusha madai hayo, Kagame anasema Rwanda ni mhanga wa mashambulizi ya FDLR na uingiliaji wake katika DRC labda ni juhudi za kujilinda akisisitiza kuwa yeye anahangaika na masuala ya kiusalama pekee na anaeleweka vibaya.
Kuna wakati mwaka 2013 Rais wa Nne wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Dkt. Jakaya Mrisho Kikwete alisema tatizo la M23 ni la kisiasa na linalohitaji mazungumzo ya kina kwa kuzishirikisha nchi za Afrika Mashariki na zile za Maziwa Makuu, akiinyooshea kidole moja kwa moja Rwanda.
Baba wa Taifa, Mwl. Julius Kambarage Nyerere naye aliamini kwamba Afrika inaweza kutatua matatizo yake yenyewe, akiwa mstari wa mbele kutatua migogoro ya Afrika Kusini, Zimbabwe, na hata Burundi, akisema suluhu ya kudumu haiwezi kutoka nje ya bara la Afrika.
Sema tu kwa bahati mbaya, bado hakuna mtu wa kaliba ya Nyerere ambaye anaweza kuziketisha pamoja Rwanda na DRC kwenye mazungumzo ya kutafuta suluhu, Ruto wa Kenya amejaribu, ila bado haoneshi ujasiri katika huli.
Hata hivyo, uhalisia ni kuwa Mgogoro huu hauwezi kutatuliwa kwa vita bali majadiliano na diplomasia na Jumuiya ya Afrika Mashariki – EAC, Umoja wa Afrika – AU na Jumuiya ya Maendeleo Kusini mwa Afrika – SADC zinatakiwa kuchukua hatua za kumaliza mzozo huu.
Uhalisia ni kwamba, DRC nayo irekebisha sera zake juu ya uraia wa Banyarwanda au Banyamulenge wa Kongo, kwani kuwaweka pembeni ni chanzo kikubwa cha mgogoro, kama ambavyo Baba wa Taifa, Mwl. Julius Nyerere na Rais wa zamani wa Afrika Kusini, Thabo Mbeki walivyowahi kunena.
Kingine, Mataifa ambayo yana maslahi katika rasilimali za DRC yanapaswa kutoka kwenye siasa za kuchochea mgogoro huu kwa manufaa yao ya kiuchumi, maana inafahamika kwamba DRC ni tajiri wa madini ambayo yanahitajika sana kwa matumizi ya Kiteknolojia ya kisasa.
Vilevile, kuna ulazima wa Afrika kumpata Kiongozi mwenye nguvu za kisiasa anayeweza kushawishi Mataifa yenye mzozo na yakatii kama alivyokuwa Mwl. Nyerere nk. kwani mggogoro huu wa Mashariki mwa DRC ni tatizo linaloendelea kugharimu maisha ya watu wasio na hatia.
Japo limekuwepo kwa miongo mingi, lakini ishara zinaonesha kama hakutakuwa na juhudi za dhati basi litazidi kuwa baya ikizingatiwa kwamba hakuna suluhisho la kijeshi kwa mgogoro kama huo unaohitaji mazungumzo, mabadiliko ya kisera na mshikamano wa Mataifa ya Afrika kuhakikisha suluhu ya kudumu inawasili.
