Thomas Sankara alikuwa Che Guevara wa Afrika ambaye kazi zake za mapinduzi ziliashiria jina lake kama mmoja wa mashujaa wa Afrika katika historia.
Alikuwa rais wa Burkina Faso kuanzia 1983-1987. Mwanafunzi wa Pan-Africanist na Marxist, Sankara alijiunga na jeshi akiwa na umri wa miaka 20 na kupata mafunzo nchini Madagaska mwaka wa 1970.
Huko, aliona jinsi wanafunzi walivyoasi serikali ya Madagasca ambayo ilibadilisha maisha yake milele na alirejea Upper Volta mwaka 1980 na kunyakua mamlaka mwaka 1983.
Chini ya uongozi wake, jina la nchi lilibadilika kutoka Upper Volta hadi Burkina Faso. Kwa bahati mbaya, harakati zake za kimapinduzi za ukuaji, usawa wa kijinsia, na haki ya kijamii nchini Burkina Faso ziliisha ghafla.
Alizaliwa Desemba 21, 1949, siku ya Jumapili, kijiji cha Yako, nchini Volta ya Juu. Jina lake la kuzaliwa ilikuwa Thomas Noel Isidore Ouedraogo. Babake, Joseph Sankara, alikuwa Msilmi-Mossi na alijipa jina Ouedraogo alipojiunga na jeshi la Ufaransa wakati wa Vita Kuu ya Pili ya Dunia.
Baba yake Joseph alikuwa Muislamu, lakini baada ya kujiunga na jeshi, alibadili dini na akawa Mkatoliki. Mama yake Sankara alikuwa anaitwa Marguerite Kinda, na alikuwa Mmossi. Baada ya Thomas Sankara kufikia ujana, baba yake aliibadilisha jina ya familia yao tena na wakarudi kuitwa “Sankara”.
Alikuwa mtoto wa tatu na kijana wa kwanza katika familia ya watoto kumi na mmoja ingawa kwa bahati mbaya na kwa mapenzi ya MUNGU mmoja wa dada zake waliomfuata alifariki akiwa bado mchanga.
ELIMU.
Alipokuwa mdogo, familia yake iliishi mji wa Gaoua, kwani hapo ndipo baba yake alipoajiriwa na jeshi. Shuleni, alifuzu katika masomo ya hisabati, Kifaransa na dini na kwa kuwa alikuwa mcha MUNGU, makasisi wake walimshauri aende shule ya seminari baada ya kumaliza shule ya msingi.
Alikubali, lakini pia alifanya mtihani wa kuingia kidato cha sita na kuipita. Baba yake alipowajulisha makasisi kwamba Sankara hangekuwa anaenda seminari, bali angejiunga na shule ya upili, walimjibu kwa kusema hakumwombea mwanake kwa kina.
Sankara alijiunga na Shule ya Upili ya Ouezzin Coulibaly iliyokuwa kule Bobo-Dioulasso. Huko, alifanya urafiki na vijana wengi ambao baadaye wangekuwa wandani wake alipokuwa serikalini, kama vile Fidele Toe, ambaye akawa waziri, Soumane Toure, nk.
Shuleni, aliendelea kuyapenda masomo ya Hesabu na Kifaransa, pamoja na kuanza kuigiza kwenye michezo na mwaka wa 1966, rais wa kwanza wa Volta ya Juu, Maurice Yameogo, aliondolewa kupitia mapinduzi na kamanda wa jeshi, Sangoulee Lamizana, alichukua uongozi.
Lamizana akaanzisha chuo cha wanajeshi mjini Ouagadougou, ambacho kilikuwa cha kwanza nchini. Sankara alisikia kwenye redio tangazo kwamba wanafunzi wa kwanza wa chuo hicho watachaguliwa kutoka waliohitimu shule ya upili. Alipohitimu, alikuwa mmoja wa waliochaguliwa wakati huo, alikuwa na umri wa miaka 17.
Baada ya miaka mitatu, alimaliza masomo yake kwenye chuo hicho cha uanajeshi, na kutumwa Antsirabe, nchini Madagascar, kusomea cheo cha uafisaa. Huko, alifundishwa na kujifundisha zaidi ya masomo ya kawaida ya uanajeshi.
Masomo ya kilimo, unyunyuzi, na maisha ya raia wa kawaida. Aliyapenda sana masomo yake huko hadi akaomba ruhusa ya kukaa huko kwa mwaka mmoja zaidi.
UONGOZI.
Sankara alipanda ngazi ya kijeshi hadi cheo cha kapteni. Pamoja na mwanajeshi mwenzake Blaise Compaore alishiriki katika chama cha siri cha “maafisa Wakomunisti” waliolenga kupambana na ufisadi.
Mwaka 1981 alikuwa waziri wa mambo ya ndani katika serikali ya kijeshi ya rais Jean-Baptiste Ouédraogo na kupandishwa cheo kuwa waziri mkuu kwa miezi michache kuanzia Februari 1983.
Mwezi Mei alikamtawa na kutiwa mbaroni. Mapinduzi ya kijeshi yaliyoongozwa na Blaise Compaore yalimfanya kuwa mwenyekiti wa kamati ya mapinduzi na rais wa tano wa Volta ya Juu.
Sankara alibadilisha jina la nchi kuwa Burkina Faso. Alijulikana hasa kwa amri yake ya kuwa mawaziri na maafisa wote wa serikali yake wasitumie magari makubwa bali gari dogo aina ya Renault 5 ambayo ilikuwa gari la bei ya chini iliyopatikana nchini.
Pamoja na hayo, alishirikisha wanawake wengi katika serikali yake akapiga marufuku tohara kwa wanawake.
MAHAKAMA YA MAPINDUZI.
Muda mfupi baada ya kupata mamlaka, Sankara aliunda mfumo wa mahakama unaojulikana kama Mahakama ya Mapinduzi maarufu. Mahakama ziliundwa awali kuwahukumu maafisa wa zamani wa serikali kwa njia ya moja kwa moja ili Burkinabé wastani waweze kushiriki au kusimamia kesi za maadui wa mapinduzi.
Waliwaweka washtakiwa katika kesi ya rushwa, kukwepa kulipa kodi au shughuli ya “kupinga mapinduzi”. Hukumu kwa maafisa wa zamani wa serikali zilikuwa nyepesi na mara nyingi zilisimamishwa. Mahakama hizo zimedaiwa kuwa kesi za maonyesho tu, zilizofanyika kwa uwazi sana na uangalizi kutoka kwa umma.
Pia ziliundwa, Kamati za Kulinda Mapinduzi (Burkina Faso) (Comités de Défense de la Révolution) ziliundwa kama mashirika makubwa yenye silaha. CDRs ziliundwa kama nguvu dhidi ya nguvu ya jeshi na pia kukuza mapinduzi ya kisiasa na kijamii. Wazo la Kamati za Ulinzi za Mapinduzi lilichukuliwa kutoka kwa Fidel Castro, ambaye Kamati zake za Ulinzi wa Mapinduzi ziliundwa kama aina ya “uangalifu wa kimapinduzi”.
CDR za Sankara zilizidi nguvu zao, na zilishutumiwa na baadhi ya tabia za ujambazi na kama magenge. Vikundi vya CDR vingeingilia maisha ya kila siku ya Burkinabé. Watu binafsi wangetumia uwezo wao kutatua alama au kuwaadhibu maadui.
Sankara mwenyewe alibainisha kushindwa hadharani. Umma uliweka lawama kwa vitendo vya CDRs moja kwa moja kwa Sankara. Kushindwa kwa CDRs, pamoja na kushindwa kwa programu ya Walimu wa Mapinduzi, kuongezeka kwa dharau ya wafanyakazi na watu wa tabaka la kati pamoja na uimara wa Sankara, kulisababisha utawala kudhoofika kwa kiasi ndani ya Burkina Faso.
MAFANIKIO.
Ndani ya miaka minne, Burkina Faso ilifikia utoshelevu wa chakula kutokana na sehemu kubwa ya ugawaji upya wa ardhi na mfululizo wa programu za umwagiliaji na urutubishaji zilizoanzishwa na serikali.
Wakati huu, uzalishaji wa pamba na ngano uliongezeka kwa kasi. Wakati wastani wa uzalishaji wa ngano katika eneo la Sahel ulikuwa kilo 1,700 kwa hekta (1,500 lb/ekari) mwaka 1986, Burkina Faso ilikuwa ikizalisha kilo 3,900 kwa hekta (3,500 lb/ekari) ya ngano mwaka huo huo.
Mafanikio haya yalimaanisha kwamba Sankara hakuwa tu ameihamisha nchi yake katika kujitosheleza kichakula, lakini pia alitengeneza ziada ya chakula. Sankara pia alisisitiza uzalishaji wa pamba na haja ya kubadilisha pamba inayozalishwa nchini Burkina Faso kuwa nguo za watu.
Vipaumbele vya kwanza vya Sankara baada ya kuingia madarakani vilikuwa ni lishe, makazi na huduma za matibabu kwa watu wake ambao walikuwa wakizihitaji sana. Sankara alizindua mpango wa chanjo katika jaribio la kutokomeza polio, uti wa mgongo na surua.
Katika wiki moja, Burkinabe milioni 2.5 walichanjwa, na kupata pongezi kutoka kwa Shirika la Afya Ulimwenguni. Utawala wake pia ulikuwa serikali ya kwanza ya Kiafrika kutambua hadharani janga la UKIMWI kama tishio kubwa kwa Afrika.
Miradi mikubwa ya nyumba na miundombinu pia ilifanywa. Viwanda vya matofali viliundwa kusaidia kujenga nyumba katika juhudi za kumaliza makazi duni ya mijini. Katika jaribio la kupambana na ukataji miti, Mavuno ya Watu wa Vitalu vya Misitu iliundwa ili kusambaza vitalu vya vijiji 7,000, pamoja na kuandaa upandaji wa miti milioni kadhaa.
Mikoa yote ya nchi iliunganishwa na mpango mkubwa wa ujenzi wa barabara na reli. Zaidi ya kilomita 700 (430 mi) za reli ziliwekwa na watu wa Burkinabé ili kuwezesha uchimbaji wa manganese katika “The Battle of the Rails” bila msaada wowote wa kigeni au pesa za nje.
Mipango hii ilikuwa ni jaribio la kuthibitisha kuwa nchi za Kiafrika zinaweza kuwa na ustawi bila usaidizi wa kigeni au misaada. Maendeleo haya ya kimapinduzi na programu za kiuchumi za kitaifa zilitikisa misingi ya miundo ya jadi ya maendeleo ya kiuchumi iliyowekwa kwa Afrika.
Sankara pia alizindua programu za elimu kusaidia kukabiliana na kiwango cha watu wasiojua kusoma na kuandika cha 90%. Programu hizi zilikuwa na mafanikio fulani katika miaka michache ya kwanza. Hata hivyo, migomo mipana ya walimu, pamoja na Sankara kutokuwa tayari kujadili, ilisababisha kuundwa kwa “Walimu Wanamapinduzi”.
Katika jaribio la kuchukua nafasi ya karibu walimu 2,500 waliofutwa kazi kutokana na mgomo mwaka 1987, mtu yeyote mwenye shahada ya chuo alialikwa kufundisha kupitia mpango wa walimu wa mapinduzi. Wafanyakazi wa kujitolea walipata kozi ya mafunzo ya siku 10 kabla ya kutumwa kufundisha; matokeo yalikuwa mabaya.
HAKI ZA WANAWAKE
Kuboresha hadhi ya wanawake katika jamii ya Burkinabe ilikuwa mojawapo ya malengo ya wazi ya Sankara, na serikali yake ilijumuisha idadi kubwa ya wanawake, kipaumbele cha sera ambacho hakijawahi kushuhudiwa katika Afrika Magharibi.
Serikali yake ilipiga marufuku ukeketaji, ndoa za kulazimishwa na mitala, huku ikiwateua wanawake katika nyadhifa za juu za serikali na kuwahimiza kufanya kazi nje ya nyumba na kusalia shuleni hata wakiwa wajawazito.
Sankara pia alihimiza uzazi wa mpango na kuwahimiza waume kwenda sokoni na kuandaa milo ili kujionea hali zinazowakabili wanawake.
Sankara alikuwa kiongozi wa kwanza wa Kiafrika kuteua wanawake katika nyadhifa kubwa za baraza la mawaziri kwa wingi na kuwaajiri kikamilifu kwa ajili ya jeshi.
Mnamo 1985, Burkina Faso ilipanga sensa ya jumla ya watu. Wakati wa sensa, baadhi ya kambi za Fula nchini Mali zilitembelewa kimakosa na maajenti wa sensa wa Burkinabé. Serikali ya Mali ilidai kuwa kitendo hicho ni ukiukaji wa uhuru wake kwenye ukanda wa Agacher.
Kufuatia juhudi za Mali kuwataka viongozi wa Afrika kumshinikiza Sankara, mvutano ulizuka siku ya Krismasi 1985 katika vita vilivyodumu kwa siku tano na kuua takriban watu 100 (wahanga wengi walikuwa raia waliouawa kwa bomu lililorushwa sokoni huko Ouahigouya na ndege ya MiG ya Mali). . Mzozo huo unajulikana kama “vita vya Krismasi” nchini Burkina Faso.
TABIA ZA SANKARA.
Wakati wa uongozi wake hakwenda kwa msaada wowote kutoka nje au mikopo, akisema “Anayekulisha, ndiye anayekudhibiti.
Alikataa kutumia kiyoyozi katika ofisi yake kwa madai kwamba anasa hiyo haipatikani kwa mtu yeyote isipokuwa Burkinabes wachache na alienda mbali zaidi kwa kuuza magari ya Serikali aina ya Mercedes na kuifanya Renault 5 (gari la bei nafuu zaidi lililouzwa Burkina Faso wakati huo) kuwa gari rasmi la huduma la mawaziri.
Akiwa Rais, alipunguza mshahara wake hadi $450 kwa mwezi na alipunguza mali yake kwa kumiliki gari, baiskeli nne, magitaa matatu, friji na friza iliyovunjika.
Aliwahi kuulizwa kwa nini hataki picha yake ibandikwe katika maeneo ya umma, kama ilivyokuwa kawaida kwa viongozi wengine wa Afrika, Sankara alijibu “Kuna akina Thomas Sankara milioni saba.”
KUKOSOLEWA.
Serikali ya Sankara ilikosolewa na Amnesty International na mashirika mengine ya kimataifa ya kibinadamu kwa ukiukaji wa haki za binadamu, ikiwa ni pamoja na kunyongwa bila ya mahakama, kuwekwa kizuizini kiholela na kuteswa kwa wapinzani wa kisiasa.
Shirika la maendeleo la Oxfam lilirekodi kukamatwa na kuteswa kwa viongozi wa vyama vya wafanyakazi mwaka 1987. Mnamo 1984, watu saba waliohusishwa na serikali ya awali walishtakiwa kwa uhaini na kunyongwa baada ya kesi ya muhtasari.
Mgomo wa walimu mwaka huo huo ulisababisha kufutwa kazi kwa walimu 2,500; baada ya hapo, asasi zisizo za kiserikali na vyama vya wafanyakazi vilinyanyaswa au kuwekwa chini ya mamlaka ya Kamati za Kulinda Mapinduzi, matawi yake yalianzishwa katika kila sehemu ya kazi na ambayo yalifanya kazi kama “vyombo vya udhibiti wa kisiasa na kijamii”.
Mahakama maarufu za Mapinduzi, zilizoundwa na serikali kote nchini, ziliwaweka washtakiwa mahakamani kwa ufisadi, kukwepa kulipa kodi au shughuli za “kupinga mapinduzi”. Taratibu katika kesi hizi, hasa ulinzi wa kisheria kwa washtakiwa, hazikuzingatia viwango vya kimataifa.
KIPAJI.
Sankara alikuwa Mpiga gitaa aliyekamilika, aliandika wimbo mpya wa taifa mwenyewe na kwa miaka 4 aliyotawala watu wake, alikaidi ubeberu na kuionyesha Afrika nini kingeweza kutimizwa kwa kugawa vyema utajiri wa madini na rasilimali za taifa, ili kuwanufaisha watu wake, na kuusambaratisha uwongo wa kibeberu kwamba Afrika haiwezi kuendelea bila misaada kutoka nje.
Thomas Sankara alitolea mfano maana ya kuwa kiongozi asiye na ubinafsi asiye na nia ya kupata mali. aliishi maisha rahisi na ya unyenyekevu hata kama aliongoza jeshi zima na kutawala taifa.
KIFO.
Oktoba 15, 1987 kulikuwa na kikao cha Baraza la Mawaziri ambacho yeye (Thomas Sankara) alikuwa akikiongoza hapo walivamiwa, Dereva na walinzi wake wawili walikuwa wa kwanza kuuawa na mara waliposikia milio ya risasi, kila mtu katika chumba cha mkutano alijificha.
Lakini Sankara akainuka na kuwaambia wasaidizi wake wakae ndani kwa usalama wao akawaambia “ni mimi ndiye wanayenitaka,” akatoka ndani ya chumba kile huku ameinua mikono yake juu kuashiria amesalimu amri akiwakabili wale wauaji, lakini haikusaidia kwani alipigwa risasi kadhaa, na akafa bila kusema chochote.
Kitendo cha kutoka kwake chumbani akiwa peke yake, alikusudia kuwaokoa wenzake aliokuwa nao ndani, lakini ilishindikana kwani wale watu wenye silaha wote wakiwa wamevalia sare za kijeshi, waliingia kwenye chumba cha mkutano huku wakifyatua risasi.
Kila mtu ndani chumba cha mkutano aliuawa, isipokuwa Alouna Traoré.’ hapo ikafanya Sankara na mawaziri wake 12 wote waliuawa na watu hao wenye silaha. Kipindi kifupi cha ‘kimapinduzi’ cha Sankara kilikuwa kimekwisha na hadithi yake ya uongozi, ndoto zake za kuijenga Burkina Faso ikaishia hapo.
Baada ya tukio hilo la kusikitisha, Blaise Compaoré, swahiba wa Sankara ambaye anadaiwa kuratibu mauaji hayo, alikanusha haraka kuhusika na tukio hilo akidai kuwa alikuwa nyumbani na alikuwa akijiuguza huku maelfu ya waBurkinabe wakihuzunishwa sana na mauaji ya Sankara.
Huenda ni kweli hakufyatua risasi, lakini ni watu wake ndio waliotekeleza mauaji hayo na wasingefanya hivyo bila ya yeye kutoa amri na jioni ya siku ya mauaji Compaoré akawa rais mpya.
Makumi kwa maelfu ya Burkinabes wakabaki njia panda kwani walitiwa moyo na Rais wao na serikali yao imara juu ya dhamira ya mabadiliko ambayo pia walitaka kuyaona.
Hata hivyo, kuna ukweli mgumu kuhusu utawala ambao hauwezi kupuuzwa. Sankara alikuwa wa kipekee na kukosekana kwa uhamasishaji mkubwa wa watu dhidi ya mapinduzi, kulionyesha huzuni, uthibitisho wa kutengwa kwa serikali zilizoanguka baada yake.
UVUMI.
Katika ulimwengu ambao wasomi wake tawala wana thamani ya mamilioni (kama sio mabilioni) ya dola wakati watu wao wana njaa na wanahangaika kutafuta riziki, Sankara anadaiwa kuwa aliuawa na watu wanaodaiwa kuwa ni CIA wa huduma ya Siri ya Ufaransa.
Lakini hata hivyo, alikutwa na hana ukwasi kwani alikuwa na dola chache, gitaa, baiskeli, na friza iliyoharibika isiyolingana na jina lake.
Ingawa hayuko nasi tena, mawazo yake yanaishi katika mioyo na akili za watu wa Kiafrika! na wananchi wake waliwahi kusema “Unaweza kumuua mwanamapinduzi, lakini huwezi kuua wazo.”
MASHITAKA.
Kesi kuhusiana na mauwaji ya mwana mapinduzi wa Burkina Faso na Afrika kwa ujumla Thomas Sankara ilifunguliwa rasmi mjini Ouagadougu Oktoba 11, 2021 ambapo watu 14 akiwemo rais wa zamani wa Taifa hilo Blaise Compaoré, wanatuhumiwa kwa mwauwaji hayo.
Ni miaka 36 hii leo tangu kuuliwa kwa kiongozi huyo mashuhuri aliyetaka kuwakomboa wa Burkinabe na waafrika kutokana na kasumba za ukoloni, lakini ndoto yake haikukamilika alipopinduliwa miaka minne baadae na marafiki zake wa karibu.
