Nchini Mexico wakuu wa magenge ya ulanguzi wa dawa za kulevya wamekuwa wakiishi maisha ya kifahari kisha kuyaendeleza hata wanapokufa kwa kujenga makaburi makubwa yaliyowekwa huduma za kisasa na vitu vingi vya anasa.
Katika makaburi hayo ambayo waweza dhani ni mtaa au nyumba za ibada kuna baadhi ya makaburi yana viyoyozi vya kudhibiti viwango vya joto na kuingiza hewa safi, vioo visivyopenya risasi na mengine yana vyumba ambavyo wageni wanaofika kutoa heshima kwa wafu, wanaweza kuketi na kupata kila kitu kinachopatikana katika nyumba za kifahari.
Baadhi ya wafanyabiashara hao wa dawa za kulevya hupeleka maisha yao ya kujistahi kihalisi kaburini wakijijengea Makaburi hadi ya orofa mbili licha ya dawa hizo kupigwa vita na Serikali iliyopeleka wanajeshi kudhibiti ulanguzi wa dawa hizo zilizouwa makumi ya maelfu ya watu.
Ukiangalia kwa macho ya kawaida waweza dhani ni kota za nyumba za Kanisa, lakini haya ni Makaburi ya wauza unga nchini Mexico.
Hata hivyo, taarifa mbaya zaidi ni kwamba wahasiriwa wengi huzikwa kiholela kwenye makaburi ya halaiki, kutupwa kando ya barabara au kuachwa wakining’inia kwenye madaraja na kupoteza kabisa thamani ya utu na hivyo kuonekana kama ni jambo la kawaida.
Wengi wa Wafanyabiashara wa dawa za kulevya wa jimbo la Sinaloa, katika ngome ya kaskazini-magharibi ya mfalme aliyefungwa Joaquin “El Chapo” Guzman, wamekuwa wakijipa sehemu za mwisho za heshima katika makaburi ya Jardines del Humaya, yaliyopo katika mji mkuu wa eneo hilo, Culiacan.
Katika kaburi moja la eneo hilo huonekana kama kanisa lenye nguzo nyeupe, malaika kwenye madirisha ya vioo na sanamu ya Yesu Kristo iliyosimama juu ya paa, huku mengine yakifanana na vyumba vidogo vya kisasa vyenye milango ya vioo, ngazi zinazoelekea kwenye ghorofa ya pili na sebule zenye makochi kwa ajili ya waombolezaji.
Aidha, moja ya kifurushi kinachosemekana kushikilia mabaki ya mpiganaji wa kundi la dawa za kulevya la Sinaloa, kimewekewa mlango wa kioo usio na risasi, msalaba unaowaka gizani juu ya kuba, na kamera za uchunguzi zinazoelekeza lango ambapo ndani, sanduku la glasi hushikilia panga nne ndogo.
Usiku unapoingia, taa huwashwa kiotomatiki nje ya makaburi kadhaa, wengi wa wamiliki wa makaburi hayo wana mifumo ya kengele na Kaburi moja ina minara kama ngome, na nyingine ina mtaro wa paa na mashabiki hufika kuomboleza eneo hilo.
Makumbusho mengi ya makaburi ya eneo hilo yana picha kubwa au michoro ya marehemu ukutani – na baadhi yao wanaonekana kama vijana wa miaka 20 au 30 – lakini mengi ya makaburi haya hayana jina la kumtambua marehemu na utamaduni huu huitwa NARCO.
Juan Carlos Ayala, ni Profesa wa falsafa katika Chuo Kikuu cha Autonomous cha Sinaloa ambaye ni mtaalamu wa “utamaduni huo wa narco, yeye anasema hilo ni onesho la uwezo waliokuwa nao hapo awali na dhihirisho la hamu yao ya umilele, ambayo ni ya asili kwa mwanadamu yeyote.
Makaburi hayo ya kifahari yamekuwa moja ya alama za “utamaduni wa narco” ambao umeenea katika muongo mmoja uliopita na kuongeza sura ya kidini kwa ulimwengu wa chini ambao pia umehamasisha muziki, maonyesho ya televisheni, sinema na mitindo.
Hata hivyo, licha ya katazo la Serikali na uwepo wa vfyombo vya usalama bado ulanguzi wa dawa za kulevya unaendelea kuenea katika jamii, kupitia mbinu mbalimbali na sasa haijafahamika nini muafaka wa suala hilo si tu katikia nchi ya Mexico bali Dunia nzima kwa ujumla.
Ayala anasema, baadhi ya serikali za mitaa zimekuwa zikiwatoza faini wanamuziki wanaoigiza hadharani baladi kama polka zinazojulikana za “narco corridos” ambazo huimba sifa za wababe wa dawa za kulevya na wengi wa wabunge wa shirikisho walitaka kuzuiwa kwa mitandao ya televisheni kutangaza “mifululizo ya narco” wakisema inahamasisha matumizi ya dawa za kulevya.
Waigizaji, Sean Penn na Kate Del Castillo walikutana na Guzman alipokuwa akikimbia baada ya kutekwa kwake na ilibainika kuwa Del Castillo, ambaye ni Mmarekani mwenye asili ya Mexico, alitaka kutengeneza filamu kuhusu Guzman.
Sasa, Wahalifu, na mamilioni ya Wamexico, wamekuwa wakiabudu watakatifu wao wa kifo cha mifupa anayejulikana kama Santa Muerte, ibada ambayo inakataliwa na kanisa katoliki la Roma kama kufuru licha ya kwamba tayari imepata wafuasi nchini Marekani.
Lakini wengi pia husali kwa mtakatifu mwingine wa kitamaduni anayeitwa Jesus Malverde, ambaye kulingana na hadithi za kale yeye alikuwa ni jambazi mithili ya Robin Hood ambaye aliiba kutoka kwa matajiri na kuwapa maskini, hadi aliponyongwa huko Culiacan mnamo 1909.
Profesa wa masomo ya kidini katika Chuo Kikuu cha Virginia Commonwealth na mwandishi wa kitabu Andrew Chesnut anasema pia ipo sehemu kubwa ya kidini katika utamaduni wa narco ambapo ikiwa mtu yeyote anahitaji imani kuwa upo ulinzi usio wa kawaida wa narcos ambapo hawezi kupigwa risasi na wapinzani au watekelezaji wa sheria muda wote.
Na hapo ndipo Kanisa la kijani la Jesus Malverde Chapel likajengwa kwa heshima yake huko Culiacan, na kupelekea watu kupiga magoti mbele ya mtakatifu mwenye nywele nyeusi na mwenye masharubu, ili kuomba watendewe miujiza.
Taifa la Mexico! katika miaka ya 1980, vikundi vya uhalifu na walanguzi wa dawa za kulevya walipangwa, wakiweka maeneo tofauti ya kikanda ya udhibiti kwa kila kikundi na kuanzisha mitandao na njia za usafirishaji dawa za kulevya.
Lakini hata hivyo, uzalishaji na usambazaji ulipoongezeka, vikundi hivyo vilianza kupigania udhibiti wa maeneo na upatikanaji wa masoko, na kusababisha kuongezeka kwa vurugu kote nchini Mexico.
Serikali ya nhi hiyo ilitangaza rasmi vita dhidi ya mashirika ya uhalifu mwaka wa 2006, wakati Rais wa zamani, Felipe Calderon alipozindua mpango wa kupambana na makundi yanayotumia nguvu za kijeshi.
Mwaka 2012, Rais Enrique Peña Nieto alirekebisha mkakati wa serikali ya Calderon, akaongeza jitihada za kupambana na vurugu na kuboresha uwezo wa kutekeleza sheria na kusaidia uwepo wa usalama wa umma.
Walakini, baada ya Joaquin “El Chapo” Guzman wa Sinaloa Cartel kukamatwa mwaka 2014 na kutoroka, akakamatwa tena mwaka 2016, na hatimaye kurejeshwa aMerika mwaka 2017, na hapo ombwe la nguvu liliundwa ndani ya Sinaloa Cartel, na kusababisha kuongezeka kwa vurugu.
Licha ya kupungua kwa mauaji kufuatia mageuzi ya Peña Nieto, Mexico iliendelea kupambana na ufisadi na jeuri inayohusiana na uhalifu na hadi kufikia mwaka 2016, mauaji yanayohusiana na dawa za kulevya yalikuwa yameongezeka kwa asilimia 22, na watu zaidi ya 20,000 waliuawa.
Mwaka 2017 kaburi la halaiki lililokuwa na mabaki ya wahasiriwa zaidi ya 250 wa ghasia zinazohusiana na uhalifu, lilifichuliwa katika Jimbo la Veracruz ambapo tangu mwaka wa 2006, vurugu zinazohusiana na uhalifu zikasababisha vifo vya takriban watu 150,000.
Utekelezaji wa sheria wa Mexico na wanajeshi wamejitahidi kuzuia ghasia zinazohusiana na uhalifu na mwaka 2018, idadi ya mauaji yanayohusiana na dawa za kulevya nchini Mexico iliongezeka hadi watu 33,341, sawa na ongezeko la asilimia 15 ikiwa ni rekodi ya juu.
Inaarifiwa kuwa, mashirika ya kihalifu ya Mexico yaliua wagombea na wanasiasa wasiopungua 130 kabla ya uchaguzi wa rais wa 2018 wa Mexico.
Akiwa kwenye kampeni, mgombea wa wakati huo Andres Manuel Lopez Obrador (ambaye mara nyingi hujulikana kama AMLO) alipendekeza mikakati kadhaa ya kukabiliana na vurugu zinazohusiana na uhalifu.
Na baada ya kushinda uchaguzi na kushika wadhifa huo Desemba 2018, AMLO ilitangaza kuunda Kikosi kipya cha Walinzi wa Kitaifa (kikosi cha polisi cha kiraia na jeshi), ili kupambana na vikundi hivyo vya kihalifu.
Lakini pamoja na hayo yote bado matukio kadhaa ya kiuhalifu yanaendelea kuripotiwa na kama utakumbuka Januari mwaka huu, 2023, Mamlaka ya Mexico ilimkamata Ovidio Guzmán, ambaye ni mtoto wa mfanyabiashara maarufu wa dawa za kulevya Joaquin “El Chapo” Guzmán.
Chanzo kutoka serikali ya shirikisho ya Mexico kilisema katika operesheni hiyo kali ya jimbo la kaskazini la Sinaloa mapigano makali yalitokea karibu na jiji la Culiacán na mtoto huyo wa El Chapo
Guzmán anatajwa kuwa ni “mwanachama wa cheo cha juu wa Sinaloa Cartel”.
Hapo awali Oktoba 2019, alikamatwa na mamlaka ya shirikisho lakini aliachiliwa kwa amri ya Rais Andrés Manuel López Obrador ili kuepusha umwagaji zaidi wa damu lakini katika kukamatwa kwake zaidi ya watu 28 waliuawa na taratibu za kuwahifadhi ziliendelea na ibada za makaburi ya anasa zikazidi kufanyika.
